Nội soi mật tuỵ ngược dòng (ERCP) và các lưu ý quan trọng cần nhớ

Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) được áp dụng khá phổ biến trong chẩn đoán và điều trị vấn đề ống mật hoặc tụy, đặc biệt là sỏi mật. Tất cả thông tin và lưu ý mà người bệnh cần nắm được về can thiệp này có đầy đủ trong bài viết sau đây.

Nội soi mật tuỵ ngược dòng thường dùng để chẩn đoán và điều trị sỏi đường mật

Nội soi mật tụy ngược dòng là gì?

Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP), Endoscopic retrograde cholangiopancreatography là kỹ thuật sử dụng kết hợp ống nội soi và chất cản quang để chẩn đoán và điều trị một số vấn đề của hệ thống ống mật hoặc tụy, ví dụ như sỏi mật, viêm tụy cấp...

Ở Việt Nam, nội soi mật tụy ngược dòng được triển khai từ những năm 1992 tại nhiều cơ sở y tế lớn trong cả nước.

Nội soi mật tụy ngược dòng được chỉ định khi nào?

Phương pháp nội soi mật tụy ngược dòng thường được chỉ định để lấy sỏi đường mật (sỏi ống mật chủ, sỏi đường mật trong gan hay sỏi gan, thậm chí lấy được sỏi ống gan phải, ống gan trái).

Đặc biệt, phương pháp này có hiệu quả với những trường hợp sỏi mật tái phát sau cắt túi mật hoặc những bệnh nhân tuổi cao, sức khỏe yếu không thể phẫu thuật. 

Một vài trường hợp khác, phương pháp này có thể được chỉ định để:

- Tìm nguyên nhân gây đau hạ sườn phải, vàng da, vàng mắt, viêm tuỵ cấp...

- Hỗ trợ chẩn đoán và điều trị: Ung thư tuyến tụy, ung thư gan, các bệnh lý gây tắc nghẽn đường mật, tắc nghẽn tuyến tụy hoặc rò rỉ dịch mật, viêm đường mật...

Nội soi mật tuỵ ngược dòng (ERCP) không áp dụng được với sỏi túi mật và một số trường hợp sỏi đường mật kích thước quá lớn, nhiều viên, đường mật dị dạng… 

Lấy sỏi mật bằng nội soi mật tụy ngược dòng

Quy trình thực hiện kỹ thuật nội soi mật tụy ngược dòng

Bước 1: Sử dụng thuốc làm tê phần cổ họng và tiêm thuốc an thần, giữ người bệnh ở tư thế nằm nghiêng.

Bước 2: Bác sĩ đưa ống nội soi qua đường miệng xuống thực quản, dạ dày vào đến tá tràng, ở đó có một lỗ để dịch mật đổ xuống gọi là núm vater hay nhú tá tràng. Cụ thể, ống nội soi là một ống dài chứa các sợi quang học, đường kính nhỏ khoảng 2-3mm, có thể uốn cong, đầu có gắn đèn và camera.

Bước 3: Tiến hành bơm chất cản quang vào ống dẫn mật để quan sát toàn thể ống tiêu hoá.

Bước 4: Thực hiện can thiệp (nếu cần)

• Cắt hoặc nong rộng chỗ thắt cơ vòng và đưa rọ đưa bóng vào để kéo sỏi mật  xuống
• Đặt stent để dẫn lưu dịch mật với trường hợp có chít hẹp đường mật.
• Lấy mẫu sinh thiết để kiểm tra các tế bào bất thường.

Kết thúc nội soi, bệnh nhân nghỉ ngơi trong khoảng vài tiếng cho tỉnh táo và có thể ra viện nếu huyết áp, nhịp tim đều bình thường.

Phần lớn người bệnh đều hoạt động bình thường sau 1 ngày can thiệp.

Mổ nội soi mật tụy ngược dòng có nguy hiểm không?

Theo TS.BS Dương Xuân Nhương (Chủ nhiệm khoa Nội tiêu hoá, viện 103): “Biến chứng của nội soi mật tụy ngược dòng ở trên thế giới cũng như Việt Nam chỉ chiếm tỷ lệ 5 - 10% và 2/3 số biến chứng ở mức độ nhẹ”. 

Một số biến chứng sớm hay gặp là viêm tụy cấp, chảy máu, nhiễm trùng huyết, hiếm gặp hơn là biến chứng thủng đường mật, biến chứng do gây mê. Người bệnh cũng có thể thấy đau vùng cổ họng hoặc đau khi nuốt, đầy hơi, chướng bụng, đau bụng trong vòng vài ngày.

Người bệnh cũng có thể gặp những biến chứng muộn như viêm đường mật mãn tính tái phát nhiều lần, viêm tụy cấp do trào ngược dịch từ tá tràng đi lên, viêm tụy mạn tính, viêm túi mật, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim... Trong đó, một vài biến chứng muộn còn có thể là nguyên nhân gây tử vong cho người bệnh.

Tuy vẫn tồn tại biến chứng nguy hiểm nhưng cho đến nay, nội soi mật tuỵ ngược dòng (ERCP) vẫn đang là một trong những phương pháp lấy sỏi đường mật lý tưởng nhất, giúp bệnh nhân tránh một cuộc phẫu thuật lớn. Do can thiệp hầu hết qua đường tự nhiên, thời gian thực hiện nhanh nên thường chỉ sau 24 - 48 tiếng bệnh nhân có thể ra viện, chi phí không cao và công tác chăm sóc khá nhẹ nhàng.

Nếu vẫn còn băn khoăn về việc tình trạng bệnh của bản thân có nên thực hiện nội soi mật tuỵ ngược dòng (ERCP) hay có thể áp dụng cách tan sỏi mật tự nhiên, hãy nhanh chóng liên hệ đến số hotline 0981.238.218 nhé.

 

Các lưu ý quan trọng để nội soi mật tuỵ ngược dòng thành công

Trước - trong - sau khi thực hiện phương pháp nội soi mật tuỵ ngược dòng, người bệnh cần nắm được những lưu ý quan trọng dưới đây:

Trước khi thực hiện

• Bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm cận lâm sàng để hỗ trợ điều trị như siêu âm vùng bụng, chụp cộng hưởng từ đường mật (MRCP)...
• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và nhân viên y tế để đảm bảo an toàn trong quá trình gây mê toàn thân hoặc dùng thuốc an thần.
• Tuân thủ đúng thời gian nhịn ăn (thường là tối thiểu 8 tiếng) để dạ dày được làm rỗng hoàn toàn, tránh tình trạng sặc hoặc nôn khi can thiệp. Một vài trường hợp có thể cần áp dụng chế độ ăn đặc biệt từ 1-2 ngày trước.
• Trao đổi cụ thể với bác sĩ về tất cả các loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng đang sử dụng, những thứ gây dị ứng (kể cả thuốc hay thức ăn), các bệnh lý mắc kèm hoặc tiền sử bệnh (bệnh tim mạch, hô hấp, tiểu đường…)
• Nhờ ít nhất một người thân đi cùng trong ngày can thiệp, không nên đi một mình.
• Nếu còn băn khoăn bất kỳ điều gì về nội soi mật tuỵ ngược dòng, hãy trực tiếp hỏi bác sĩ điều trị để được giải đáp cụ thể trước khi ký đơn vào đơn đồng ý thực hiện can thiệp.

Người bệnh nên trao đổi với bác sĩ về các loại thuốc và thực phẩm chức năng trước khi thực hiện nội soi mật tuỵ ngược dòng

Trong khi thực hiện

• Tùy từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc an thần nhẹ (bệnh nhân vẫn tỉnh táo) hoặc gây mê toàn thân.
• Bệnh nhân có thể được yêu cầu tháo răng giả và toàn bộ trang sức.
• Bác sĩ có thể đưa dụng cụ bằng nhựa để bảo vệ răng và nướu cũng như tránh người bệnh cắn vào ống nội soi.
• Một vài trường hợp có thể cần cung cấp oxy liên tục qua một ống nhỏ trong mũi.
• Người bệnh không thể nuốt nước bọt trong khi can thiệp, nhân viên y tế sẽ hút trực tiếp từ miệng nếu thấy cần thiết.
• Đôi khi, không khí có thể được đưa vào trước khi bơm chất cản quang, khiến người bệnh cảm thấy đầy trướng, khó tiêu.

Sau khi thực hiện

Với người bệnh sỏi mật, nội soi mật tuỵ ngược dòng (ERCP) chỉ là giải pháp tình thế để giải quyết nhanh chóng viên sỏi, không tác động đến căn nguyên gây bệnh. Do đó, có đến 50% người bệnh tiếp tục bị tái phát sỏi đường mật sau thời gian ngắn thực hiện nội soi.

Để hạn chế nguy cơ tái phát sỏi mật sau khi thực hiện phương pháp nội soi mật tuỵ ngược dòng, người bệnh nên sớm sử dụng bài thuốc từ 8 thảo dược quý: Uất kim, Chi tử, Hoàng bá, Sài hồ, Nhân trần, Diệp hạ châu. Đây là bài thuốc đã được nghiên cứu trực tiếp tại viện 103 cho bệnh nhân sau nội soi mật tuỵ ngược dòng (ERCP). Kết quả nghiên cứu cho thấy bài thuốc này giúp làm tan những viên sỏi mật còn sót sau nội soi, ngăn biến chứng viêm đường mật và tránh cho sỏi tái phát.

Cho đến nay, bài thuốc 8 thảo dược quý vẫn đang là giải pháp duy nhất dành cho người đã thực hiện phương pháp nội soi mật tuỵ ngược dòng có nghiên cứu bài bản, được chuyên gia đánh giá cao về hiệu quả và độ an toàn. Vì thế, người bệnh có thể hoàn toàn yên tâm khi sử dụng bài thuốc này.

TS.BS Dương Xuân Nhương chia sẻ về phương pháp nội soi mật tuỵ ngược dòng

Trường hợp không có dấu hiệu biến chứng gì thì bệnh nhân có thể ăn nhẹ các món mềm lỏng,  các món dễ tiêu như cháo, súp. Trong vòng 24 - 48 tiếng sau khi ra viện bệnh nhân chỉ nên vận động nhẹ nhàng. Nếu thấy đau họng, bạn có thể sử dụng viên ngậm kết hợp súc nước muối.

Bên cạnh đó, sau khi can thiệp, bác sĩ có thể kê đơn cho bạn một số loại thuốc để phòng ngừa biến chứng viêm tuỵ. Bạn nên tuân thủ đúng chỉ định và tích cực theo dõi sức khỏe bản thân. Nếu thấy các biểu hiện như sốt rét, ớn lạnh, đau bụng, buồn nôn, phân lẫn máu, đau ngực hoặc đau cổ nghiêm trọng… thì nên nhanh chóng đến bệnh viện để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.

Giải đáp một số thắc mắc khác về nội soi mật tụy ngược dòng

Ngoài băn khoăn về quy trình thực hiện, biến chứng và các lưu ý trước - trong - sau khi thực hiện, nhiều người còn đặt câu hỏi ERCP có đau không, có mất nhiều thời gian hồi phục không. Dưới đây là phần giải đáp của chuyên gia cho các câu hỏi này:

Nội soi mật tuỵ ngược dòng có gây đau không?

Rất khó có một câu trả lời chung cho câu hỏi này vì còn phụ thuộc vào ngưỡng chịu đau của mỗi người cũng như biến chứng sau can thiệp. Tuy vậy, bạn cũng không nên quá lo lắng vì phần lớn đều nhận định nội soi mật tuỵ ngược dòng không gây đau.

Mất bao lâu để hồi phục hoàn toàn sau khi làm ERCP?

Sẽ mất từ vài giờ đến vài ngày để chữa lành vết thương sau ERCP. Nhìn chung đây là một thủ thuật không quá phức tạp, đa số người bệnh đều có thể ăn uống, sinh hoạt bình thường trở lại sau vài ngày.

Nội soi mật tuỵ ngược dòng là phương pháp phổ biến nhất hiện nay để chẩn đoán và điều trị sỏi đường mật. Nắm được những thông tin trong bài viết sẽ giúp bạn có được hiểu biết đúng đắn về phương pháp này cũng như có kế hoạch chăm sóc bản thân sau can thiệp để nhanh hồi phục sức khỏe.

Nếu vẫn còn băn khoăn về kỹ thuật nội soi mật tụy ngược dòng, bạn hãy gọi ngay đến số 0981.238.218 để được các chuyên gia tư vấn nhé.

Tài liệu tham khảo: en.wikipedia.org, hopkinsmedicine.org, niddk.nih.gov